Το «πελατειακό κράτος» συνιστά πηγή και αιτία ιδεολογικής ευτέλειας, θεσμικών αναταράξεων, κοινωνικής ανισότητας και οικονομικής αστάθειας και καχεξίας. Συνιστά το κύριο όχημα της κοινωνικής, πνευματικής, οικονομικής και ανθρωπολογικής παρακμής της χώρας
Η κακοδαιμονία της νεοελληνικής κοινωνίας, δηλαδή η αδυναμία της σε όλη την μεταπολεμική περίοδο να εξελιχθεί ομαλά προς μία κατάσταση ευταξίας, ευνομίας και λειτουργικού ορθολογισμού, μορφοποιείται και εκδηλώνεται με ένα κυρίως φαινόμενο: την ύπαρξη του «πελατειακού κράτους» –πηγή και αιτία ιδεολογικής ευτέλειας, θεσμικών αναταράξεων, κοινωνικής ανισότητας και οικονομικής αστάθειας και καχεξίας.
Κύριο χαρακτηριστικό του «πελατειακού κράτους» είναι ότι οι εκάστοτε κάτοχοι και νομείς του καρπούνται, διαχειρίζονται και διανέμουν «πολιτική πρόσοδο», δηλαδή σημαντικές ροές εισοδημάτων οι οποίες είναι παντελώς αναντίστοιχες με τις πραγματικές παραγωγικές επιδόσεις των αποληπτών τους, είναι όμως ανάλογες των δεσμών που τους συνδέουν με τους νομείς και διαχειριστές της πολιτικής εξουσίας. Είτε παράνομη (υπερτιμολογήσεις, χρηματισμοί) είτε νομότυπη (φόροι υπέρ τρίτων, εγγυημένο ποσοστό κέρδους), η «πολιτική πρόσοδος» αφορά στην καταχρηστική μεταφορά κοινωνικών πόρων, μέσω του κρατικού μηχανισμού, σε φίλιες ομάδες «πολιτικών πελατών», χωρίς κάτι τέτοιο να υπαγορεύεται από τους κανόνες της οικονομικής αποτελεσματικότητας ή από τις επιταγές της κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης.
Η ενδημούσα στην ελληνική κοινωνία διαφθορά, όχι μόνο είναι το αναπόφευκτο σύνδρομο της ύπαρξης και διανομής «πολιτικής προσόδου» από το «πελατειακό κράτος» αλλά, επιπλέον, μοχλεύεται απ’ αυτήν
Τα μερίδια της «πολιτικής προσόδου» δεν διανέμονται ισομερώς στους τυχερούς «πελάτες» αλλά με λεόντεια μέθοδο, βάσει της άτυπης ιεραρχίας επί της οποίας διαρθρώνονται οι πελατειακές σχέσεις. Και, φυσικά, η ενδημούσα στην ελληνική κοινωνία διαφθορά, όχι μόνο είναι το αναπόφευκτο σύνδρομο της ύπαρξης και διανομής της αλλά, επιπλέον, μοχλεύεται απ’ αυτήν. Το «πελατειακό κράτος», επομένως, υφίσταται προς χάριν της «πολιτικής προσόδου» ενώ αυτή, με τη σειρά της, είναι το υλικό με το οποίο αυτό οικοδομείται, η δύναμη που το κινεί, το οξυγόνο του.
Καθώς οι ιδιότητες του οικοδομικού υλικού μεταφέρονται, ως γνωστόν, στο ίδιο το οικοδόμημα, το «πελατειακό κράτος» αποτελεί μια οικονομικά αναποτελεσματική, κοινωνικά άδικη και διεφθαρμένη εκδοχή κράτους. Ένα τέτοιο τύπο κράτους καταγράφουν για την χώρα μας όλες οι διεθνείς εκθέσεις, ένα τέτοιο τύπο κράτους βιώνουν οι πολίτε
Πιο σημαντικά, το «πελατειακό κράτος» συνιστά το κύριο όχημα της κοινωνικής, πνευματικής, οικονομικής και ανθρωπολογικής παρακμής της χώρας. Οι δομές που δημιουργεί διαμορφώνουν μια συλλογική συνείδηση η οποία θεωρεί ότι η πρόοδος και η προκοπή δεν εξαρτάται από την σκληρή εργασία και το δημιουργικό μόχθο, αλλά από την κατάλληλη «πολιτική επαφή». Η οπτική και η ερμηνεία της πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας μέσα από ένα τέτοιο διαθλαστικό πρίσμα οδηγεί, όμως, σε κοινωνικά πρότυπα και συμπεριφορές που δεν είναι συμβατές με τις ανάγκες της ύστερης νεωτερικότητας στην οποία, εντούτοις, είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε και τα αγαθά της οποίας επιθυμούμε να απολαμβάνουμε.
Το φαινόμενο του «λαϊκισμού» δημιουργείται και αναπαράγεται μέσα από αυτό το κυριαρχούν στη συλλογική συνείδηση πελατοκεντρικό κοσμοείδωλο, με τους εκάστοτε πολιτικούς δημαγωγούς και καιροσκόπους να αποτελούν τους ιεροφάντες του. Από την ίδια ιδεολογική μήτρα της στρεβλής συνείδησης προκύπτει και η κακοήθης, εξωφρενική ψευδολογία της φαυλοκρατίας, που δεν παραδέχεται κανέναν σοβαρό λόγο για να βρίσκεται σήμερα η Ελλάδα σε κρίση, πέραν της υποτιθέμενης επιβουλής των ξένων «τοκογλύφων».
Το «πελατειακό κράτος» αποτελεί μια οικονομικά αναποτελεσματική, κοινωνικά άδικη και διεφθαρμένη εκδοχή κράτους. Ένα τέτοιο τύπο κράτους καταγράφουν για την χώρα μας όλες οι διεθνείς εκθέσεις, ένα τέτοιο τύπο κράτους βιώνουν οι πολίτες
Ένας λαός, όμως, που πιστεύει και μεγαλώνει τα παιδιά του ώστε και αυτά να πιστεύουν ότι μια κοινωνία προοδεύει όχι εάν οι πολίτες της καταναλώνουν συνετά, εργάζονται δημιουργικά και ζουν εντίμως, αλλά μέσω της επαιτείας προς το εξωτερικό και της αναζήτησης «πολιτικής προσόδου» στο εσωτερικό, είναι λαός που οδηγείται αναπόδραστα στην απώλεια του ελέγχου της χώρας του. Εκεί έχουμε οδηγηθεί σήμερα ως Έλληνες και ως Ελλάδα.
Σε καμιά χώρα του βόρειου ημισφαιρίου, τουλάχιστον, και σίγουρα σε καμιά χώρα της ευρωζώνης δεν συναντάται το φαινόμενο της «πολιτικής προσόδου» στο βαθμό και την έκταση που συναντάται στη χώρα μας. Παρά το ότι ασφαλώς υπάρχουν και εκεί σχέσεις πολιτικής εξυπηρέτησης, αυτές δεν συγκροτούν «πελατειακό κράτος», όπως στα καθ’ ημάς. Εδώ, η «πολιτική πρόσοδος» έχει καθιερωθεί σε εθνικό θεσμό. Αρχικά και πανηγυρικά, από την «εθνικόφρονα» παράταξη, μετά τη λήξη του Εμφυλίου. Ακολούθως δε, στη μεταπολίτευση, την εναγκαλίσθηκαν θερμά –αναγνωρίζοντας την σημασία της– και οι υπόλοιπες παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένης και της σύμπασας αριστεράς. Έκτοτε, η «πολιτική πρόσοδος» αποτελεί το κατ’ εξοχήν έπαθλο της «κατάληψης» του κράτους. Στην πραγματικότητα, όλοι οι πολιτικοί σχηματισμοί έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν στη λογική της διαχείρισης, της διάθεσης ή της ανακατανομής της. Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου παράξενο, διότι πριν και πάνω απ’ όλα οι πολιτικοί σχηματισμοί είναι και οι ίδιοι απολήπτες σημαντικού –εμφανούς και αφανούς– όγκου «πολιτικής προσόδου».
Ένας λαός που πιστεύει ότι μια κοινωνία προοδεύει μέσω της επαιτείας προς το εξωτερικό και της αναζήτησης «πολιτικής προσόδου» στο εσωτερικό οδηγείται αναπόδραστα στην απώλεια του ελέγχου της χώρας του
Η παρούσα κρίση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η σχεδόν νομοτελειακή συνέπεια, αφενός μεν των εξαλλοτήτων του πελατειακού κράτους, οι οποίες οξύνθηκαν στην μεταπολίτευση φτάνοντας σε σημείο παροξυσμού την περίοδο 2005-2009, αφετέρου δε, της επιγενόμενης και συνεχιζόμενης προσπάθειας των φορέων της φαυλοκρατίας για τη διάσωσή του, εν μέσω γενικής κατάρρευσης.
Όμως, η ιδέα ότι υπάρχουν προνόμια που θα μπορούσαν να διασωθούν συνιστά ένα απονενοημένο εγχείρημα, μια φενάκη των ιεροφαντών της πελατοκρατίας, με την οποία δυστυχώς έχει ταυτισθεί σημαντική μερίδα της ελληνικής κοινωνίας, ακόμη δε και τμήματά της τα οποία είτε δεν υπήρξαν ποτέ απολήπτες «πολιτικής προσόδου», είτε υπήρξαν προσωρινά, την εποχή του μεγάλου φαγοποτιού, αλλά τώρα πλέον βρίσκονται ξανά στο περιθώριο.
Η αλήθεια είναι ότι το «πελατειακό κράτος» έχει χρεοκοπήσει οριστικά. Καμία ελπίδα σωτηρίας δεν υπάρχει για τη χώρα από την προσπάθεια διάσωσης και ανασύστασής του. Εν τούτοις, τα λεγόμενα «κόμματα εξουσίας» για αυτήν την ανασύσταση παλεύουν και σε αυτόν τον άπελπι αγώνα έχουν επιδοθεί. Ο αυτοκαταστροφικός παραλογισμός τους δεν είναι ανεξήγητος: εκφράζουν το «παλιό» γιατί προέρχονται από αυτό. Έχουν χτιστεί με τα υλικά του «πελατειακού κράτους», στους κόλπους του επωάσθηκαν και διαμορφώθηκαν, ώστε να κυριαρχήσουν στην ελληνική κοινωνία –το καθένα με την σειρά του. Είναι αδύνατον να στραφούν εναντίον του για δύο, κυρίως, λόγους: πρώτον γιατί, έχοντας εμβαπτίσει την κοινωνία στα νάματα της παρασιτικής φαυλοκρατίας και του κιτρινισμού, δε θα μπορούσαν στο δρόμο προς την Δαμασκό να μεταστραφούν καθώς, τότε, οι παραπλανημένοι οπαδοί και συνάμα θύματά τους, σκεπτόμενοι και ενεργούντες έτσι όπως επί χρόνια είχαν διαπαιδαγωγηθεί από τους ίδιους του πολιτικούς ταγούς τους, θα τους θεωρούσαν εξωνημένους εξωμότες. Δεύτερον διότι, όντας γεννήματα του «πελατειακού κράτους», που βασικός τους στόχος και επιδίωξη ήταν πάντα η άλωση του κράτους-λάφυρο, η απόσπασή του από τους «εχθρούς», και η ανελέητη λεηλασία της «πολιτικής προσόδου», τα εν λόγω κόμματα δεν έχουν την πνευματική και ιδεολογική δυνατότητα να σκεφθούν πέρα απ’ αυτόν τον περιορισμένο ορίζοντα, ακόμη και αν κάποιες, λίγες, δυνάμεις στο εσωτερικό τους το επιθυμούν ειλικρινά.
Το «νέο» μπορεί να υπάρξει μόνο ως ρεύμα ιδεών και πολιτικής απέναντι στο «πελατειακό» κράτος, ως διεκδίκηση αξιοκρατίας και ισονομίας, ως συλλογικό κίνημα εθνικής και ατομικής αυτογνωσίας, αξιοπρέπειας και αυτονομίας
Το ελπιδοφόρο στοιχείο στη σημερινή πραγματικότητα συνίσταται στο ότι, απέναντι στην παρακμή της πελατοκρατίας, ο πολίτης που αναζητεί την αλήθεια μπορεί να έχει ένα αλάνθαστο κριτήριο για το ποιος εκφράζει το «νέο» στην ελληνική κοινωνία, αναγνωρίζοντάς το και διαχωρίζοντάς το από αναπαλαιωμένες εκδοχές του χτες. Το εκφράζει όποιος εναντιώνεται, ρητά και με ευθύτητα, στο «πελατειακό κράτος» και στην «πολιτική πρόσοδο», επιδιώκοντας τον εξοβελισμό των συγκεκριμένων φαινομένων από την ελληνική κοινωνία, ως πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για την ανάταξη και τη σωτηρία της. Το «νέο» μπορεί να υπάρξει μόνο ως ρεύμα ιδεών και πολιτικής απέναντι στο «πελατειακό» κράτος, ως διεκδίκηση αξιοκρατίας και ισονομίας, ως συλλογικό κίνημα εθνικής και ατομικής αυτογνωσίας, αξιοπρέπειας και αυτονομίας.
Μελετώντας το άρθρο σας:
«Νέο» είναι το γκρέμισμα του «πελατειακού κράτους» (με τον Δημήτρη Α. Ιωάννου) – 11/10/2015
θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις που ίσως αποτελέσουν αφορμή για περαιτέρω προβληματισμό. Συγκεκριμένα:
Πολύ εύστοχα αναφέρεστε στο «πελατειακό κράτος» προς χάριν της «πολιτικής προσόδου»,
και ότι
…έχει καθιερωθεί σε εθνικό θεσμό αρχικά από την «εθνικοφρόνα» παράταξη, ακολούθως από τη μεταπολίτευση.
και στο τέλος και πολύ σωστά
…ο εξοβελισμός των συγκεκριμένων φαινομένων μέσω του «νέου» …. Από τη διεκδίκηση της αξιοκρατίας και ισονομίας … αξιοπρέπειας και αυτονομίας.
Το πελατειακό κράτος (ουσιαστικά παρεοκρατία) πράγματι αποτέλεσε και αποτελεί έναν από τους δύο-τρεις σημαντικότερους παράγοντες που μας οδήγησαν στην σημερινή κατάσταση. Θα ήταν ενδιαφέρον αν μπορούσαμε να περιγράψουμε κάπως αναλυτικά σε τι συνίσταται, τις επιπτώσεις του φαινομένου αλλά και τα νομικά δεκανίκια που βοήθησαν προς την κατεύθυνση αυτή. Ίσως έτσι θα μπορούσαμε να προβούμε και σ’ εκείνες τις ενέργειες που θα αποκαθιστούσαν κάπως την διαταραγμένη τάξη. Θα ήθελα να αναφέρω κάποια σημεία σταχυολογώντας τα από μια μικρή ερασιτεχνική έρευνα που έκανα, με αφορμή το άρθρο σας, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο τη μελέτη σας.
– Οι κυβερνήσεις διαχρονικά, ακόμα και πριν τη μεταπολίτευση επέβαλαν στις εκάστοτε διοικήσεις μια σχέση υποταγής υποχρεώνοντάς τες σε διορισμούς κομματικών παραγόντων.
– Το φαινόμενο αυτό ήταν έκδηλο στις λεγόμενες ΔΕΚΟ με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να αποκτήσουν μια νοοτροπία υπαλληλίσκου και να οδηγηθούν σταδιακά στην αποστροφή προς τον επιχειρηματικό κίνδυνο και άρα μείωση της ανταγωνιστικότητας που αποτελεί και ένα από τα σοβαρότερα προβλήματά μας (έγιναν προσοδοθήρες).
Άρα αυτός ο πλειοδοτικός αγώνας δρόμου ευνοιοκρατικών και νεποτιστικών παροχών προς τους ψηφοφόρους εις βάρος όμως του συνόλου είχε σαν αποτέλεσμα.
– Να μετατραπούν οι κυρίαρχοι πολίτες σε κομματικούς πελάτες (Πρόβλημα Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας).
– Η δημόσια διοίκηση έγινε προέκταση της κυβερνητικής εξουσίας (Πρόβλημα Διοίκησης).
– Απελευθερώθηκαν καταστροφικές δυνάμεις λόγω της ύπνωσης του κομματικού μηχανισμού εξουσίας (Πρόβλημα Γραφειοκρατίας, Ανταγωνιστικότητας).
– Μεταφέρθηκαν τεράστιοι οικονομικοί πόροι από τον παραγωγικό ιδιωτικό τομέα στον γραφειοκρατικό, αδηφάγο, αντιπαραγωγικό, τεμπέλικο δημόσιο τομέα με αποτέλεσμα να επιβραδυνθεί ραγδαία η οικονομική ανάπτυξη (Πρόβλημα Ανάπτυξης, Παραγωγικότητας).
– Αναπτύχθηκε η κομματική ασυδοσία, η αδιαφάνεια και η διαπλοκή ως φυσικό επακόλουθο (Πρόβλημα Διαπλοκής).
– Παραχώρηση ειδικών προνομίων σε ομάδες εις βάρος του συνόλου (Πρόβλημα Κλειστών Επαγγελμάτων, Πρόβλημα Εισφορών Υπέρ Τρίτων, Πρόβλημα Ισονομίας).
– Δεν αναφέρομαι καν στο γεγονός ότι αυτή η νοοτροπία που διαπότισε το κοινωνικό σώμα οδήγησε σε μια διαστρέβλωση της έννοιας της αλληλεγγύης αφού όλα ο πολίτης τα αναμένει και τα απαιτεί από το κράτος (Πρόβλημα Αλληλεγγύης Ανθρώπων).
Μελετώντας λίγο παραπάνω τα συντάγματα της Ελλάδας μετά το 1950 (και νομίζω θα πρέπει να γίνει μια σοβαρή μελέτη επ’ αυτού) διαπιστώνω ότι όλα τα αρνητικά που περιγράφεται πολύ εύστοχα, εξικνούνται από τότε. Δηλαδή:
Σύνταγμα 1952. Διορισμός στην ανώτατη ιεραρχία της δικαιοσύνης από την εκάστοτε κυβέρνηση, επόπτευση του εκπαιδευτικού συστήματος.
Σύνταγμα 1975: επέκταση ασυλίας βουλευτών, χρηματοδότηση των κομμάτων, δυνατότητα επέμβασης της κυβέρνησης στη διοίκηση.
Σύνταγμα 1986: Μεταφορά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην κυβέρνηση της δυνατότητας να διαλύει τη Βουλή και να προκηρύσσει εκλογές.
Τα προτεινόμενα μέτρα από το εξαίρετο άρθρο σας σε συνδυασμό ίσως με την εξάλειψη κάποιων στρεβλώσεων όπως διατυπώθηκαν παραπάνω μπορεί να αποτελέσουν μια ηλιαχτίδα ελπίδας.
Με Εκτίμηση
Δρ. Αναστασιάδης Ανέστης
(το κείμενο αν έτοιμο από 15/10/2015 το στέλνω τώρα μια που συνεχίζει το εν λόγω θέμα να είναι τόσο επίκαιρο!!!)
Σε απάντηση στο Ανέστης Αναστασιάδης.
Σε ευχαριστώ Ανέστη για το πολύ ενδιεφέρον σχόλιό σου. Μόνο μια μικρή παρατήρηση: το πελατειακό κράτος είναι κάτι πολύ παραπάνω από «παρεοκρατία». Ήταν για δεκαετίες τώρα μηχανισμός συντήρησης και αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος της χρεοκοπίας. Και κάτι ακόμη. Τα προτεινόμενα από το άρθρο μέτρα και η προτεινόμενη από εσένα εξάλειψη στρεβλώσεων, αποκτούν κρουστική ισχύ μόνον εάν τεθούν προς υλοποίηση. Προς το σκοπό αυτό α καθένας και η καθεμία από μας πρέπει να κάνει αυτό που μας αντιστοιχεί. Γιατί οι νέες ιδέες έχουν τους δικούς τους εκπροσώπους.