Ίσως κάποιος να αναρωτηθεί: σε μια εποχή βαθειάς κρίσης στην πατρίδα μας, όπου επιχειρήσεις κλείνουν και η ανεργία έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα, μήπως είναι εκτός κλίματος και θέματος να συζητάμε για τη σχέση πανεπιστημίων και επιχειρηματικότητας; Θα απαντούσα ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ότι, δηλαδή, ακριβώς επειδή συμβαίνουν όλα τα παραπάνω είναι ακόμη πιο επιτακτικό να μιλάμε και να προωθούμε την επιχειρηματικότητα και, μάλιστα, την κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα ανάμεσα στους νέους και νέες μας.
Και τούτο γιατί η κρίση που βιώνουμε δεν είναι μια τυπική ύφεση. Βιώνουμε κάτι βαθύτερο: τη διαρθρωτική κατάρρευση μια οικονομίας που επί χρόνια υποβάθμιζε και συρρίκνωνε τον παραγωγικό ιστό της χώρας –αυτή είναι η βαθύτερη αιτία της κρίσης–, μιας οικονομίας στρεβλής στη διάρθρωσή της, στις αξίες και τις προτεραιότητές της, που συντηρούνταν μέσα από μια μεγέθυνση που δεν ήταν ανάπτυξη αλλά υπανάπτυξη, που ήταν μια δυσπλασία, μια φούσκα που χρηματοδοτούνταν από έναν ασυγκράτητο κρατικό δανεισμό και που τελικά έσκασε, όπως άλλωστε σκάνε όλες οι φούσκες.
Η ενίσχυση, λοιπόν, της ιδέας της επιχειρηματικότητας ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους και τις νέες μας είναι μεγάλης σημασίας σήμερα, όπου καλούμαστε να γυρίσουμε σελίδα και να εδραιώσουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα ξεφεύγει από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κρατισμού. Χρειαζόμαστε ανθρώπους με νέες επιχειρηματικές ιδέες, κατάλληλα εξοπλισμένους για να δοκιμάζονται σε ένα ανοιχτό ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον, που ναι μεν θα ενισχύονται από κρατικούς ή διακρατικούς φορείς, ιδιαίτερα στα πρώτα τους βήματα, αλλά που τελικά θα κρίνονται ως προς την επιτυχία τους, από την αποδοχή των όσων δημιουργούν και παράγουν από τον τελικό χρήστη, από την αγορά.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος, παρεμφερής αλλά διακριτός, ώστε να θεωρώ ότι ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, πρωτοβουλίες ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, της εταιρικής ευθύνης και της κοινωνικής λογοδοσίας, πρέπει να αναπτυχθούν περισσότερο και να ενισχυθούν οι θεσμικές τους διαστάσεις με συμμετοχή και υποστήριξη από φορείς της αγοράς, επιχειρήσεις και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο λόγος αυτός είναι ότι στην πατρίδα μας η εικόνα τής επιχειρηματικότητας υποφέρει, δεκαετίες τώρα, από στερεότυπα που την αδικούν και που πλήττουν την εμπιστοσύνη στο θεσμό της εταιρείας. Γιατί δίπλα στον κρατικοδίαιτο επιχειρηματία που βασίζεται στην εκ μέρους του απόσπαση «πολιτικής προσόδου», υπάρχει και προσπαθεί και η υγιής επιχειρηματικότητα, η οποία θα πρέπει να ενισχύεται, όχι να πολεμείται, καθώς αποτελεί δημιουργό πλούτου για την κοινωνία. Ιδιαίτερα η επιχειρηματικότητα που διακρίνεται από δράσεις κοινωνικής λογοδοσίας, που αναλαμβάνει την ευθύνη –εξ ου και ο όρος «εταιρική κοινωνική ευθύνη»– των επιπτώσεων της λειτουργίας των επιχειρήσεων στην κοινωνία (τους εργαζόμενους, το περιβάλλον, των σχέσεων με την αγορά, την εταιρική διακυβέρνηση) πρέπει να προάγεται και να ενισχύεται ακόμη περισσότερο.
Ο ρόλος των πανεπιστημίων είναι, εν προκειμένω, καθοριστικής σημασίας. Αποστολή τους δεν είναι μόνο η εκπαίδευση των φοιτητών και η δημιουργία νέας επιστημονικής γνώσης, αλλά και η συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, μέσω της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων τής έρευνας και καινοτομίας, με προσήλωση στις αρχές της επιστημονικής δεοντολογίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής. Εάν αυτά επιτυγχάνονται, τότε ενισχύεται και η επιτυχής ένταξη των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας.
Η επιχειρηματικότητα είναι ένας τρόπος σκέψης και δράσης ο οποίος βασίζεται στην ευκαιρία και στην καινοτομία και ο οποίος, επειδή προσεγγίζει το αντικείμενό του ολιστικά και δημιουργικά, απαιτεί και προϋποθέτει ηγεσία της οποίας η αυτοπεποίθηση και η πρωτοβουλία θα απορρέει τόσο από την τεχνοκρατική της συγκρότηση όσο και από την πνευματική της ρώμη. Αν σκεφτούμε δε ότι σκοπός της είναι η δημιουργία αξίας για την κοινωνία μέσω της αξιοποίησης του πνευματικού κεφαλαίου της, τότε εύκολα κατανοούμε ότι στην ανάπτυξη μιας υγιούς και κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, η Εκπαίδευση, από το δημοτικό μέχρι και το πανεπιστήμιο οφείλει να παίξει καθοριστικό ρόλο. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, συγκεκριμένα, οφείλει να προετοιμάζει τους νέους για το μέλλον, όχι μόνο παρέχοντάς τους τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να γίνουν ικανά στελέχη, αλλά και πλάθοντας την επαγγελματική τους κουλτούρα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να τους εφοδιάζει με τη φιλοσοφία της δημιουργικότητας ως παραμέτρου της κοινωνικής προόδου.
Είναι γνωστό ότι μεγάλες εταιρείες όπως η HP, Google, Yahoo, Facebook, ξεκίνησαν από πανεπιστήμια. Υπολογίζεται ότι οι απόφοιτοι του ΜΙΤ έχουν δημιουργήσει περί τις 4.000 εταιρείες σε όλο τον κόσμο με ετήσιο κύκλο εργασιών περί τα 250 δισ. δολάρια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκτιμάται ότι τη διετία 2011-2013 η τριτοβάθμια εκπαίδευση συνεισέφερε στην εθνική οικονομία περίπου 70 δισ. λίρες και δημιούργησε περί τις 750.000 θέσεις εργασίας.
Για να κινηθούμε σε μια τέτοια κατεύθυνση και στην Ελλάδα, θα πρέπει να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ της παραγωγής/διαχείρισης γνώσης και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, καθότι ένας σαφής και κεντρικός ρόλος που καλούνται να εκπληρώσουν σήμερα τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι να συνεργαστούν με εταιρείες, να λειτουργήσουν ως θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας και να είναι «ανοιχτά» στην αγορά, ώστε να παραμένουν σε επαφή με τις αλλαγές που παρατηρούμε καθημερινά στις ειδικότητες, στα επαγγέλματα και στις απαιτήσεις τής οικονομίας.
Τα πανεπιστήμιά μας έχουν την δυνατότητα και την ευθύνη να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της επιχειρηματικότητας και να συνδράμουν στην ανάπτυξη εκείνων των πνευματικών και επιστημονικών δεξιοτήτων που βοηθούν τους νέους να εντοπίζουν ευκαιρίες, να σκέφτονται καινοτόμες λύσεις, βιώσιμα και κοινωνικά υπεύθυνα επιχειρηματικά μοντέλα και τέλος, κάτι που είναι πολύ σημαντικό, να έχουν την αυτοπεποίθηση να προχωρούν στην υλοποίηση των ιδεών και των σχεδίων τους. Την αυτοπεποίθηση να αποτυγχάνουν και να ξεκινούν απ’ την αρχή!
Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει αναπτύξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια τις υπηρεσίες που προσφέρει στους φοιτητές του για την ενίσχυση του πνεύματος της επιχειρηματικότητας και τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας. Μέσα από τα Προγράμματα Σπουδών του, το Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης, τη διοργάνωση Διαγωνισμών Επιχειρηματικής Ιδέας και Ημερών Καριέρας μέσα από την Δομή Απασχόλησης και Σταδιοδρομίας του Πανεπιστημίου μας, όλοι οι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί μας φοιτητές, αλλά και νέοι απόφοιτοι έχουν την δυνατότητα να γνωρίσουν, να εργαστούν και να ετοιμαστούν κατάλληλα για τα επόμενα επαγγελματικά τους βήματα. Μέσα από το πρόγραμμα «ΑΘΗΝΑ» του Δήμου Αθηναίων, δημιουργήσαμε πρόσφατα μια θερμοκοιτίδα επιχειρηματικότητας, ένα εκκολαπτήριο νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups), που ελπίζουμε ότι θα παράξει σημαντικά αποτελέσματα.
Η περαιτέρω σύνδεση του πανεπιστημίου μας με την αγορά και την υγιή επιχειρηματικότητα αποτελούν για εμάς κεντρικό στρατηγικό στόχο για τα επόμενα χρόνια, καθότι θεωρούμε ότι τα αποτελέσματα που θα προκύψουν μπορεί να είναι σημαντικά τόσο για την ανάπτυξη της οικονομίας της πατρίδας μας και τις δυνατότητες απασχόλησης των νέων μας, όσο και την κοινωνική χρησιμότητα του ίδιου του πανεπιστημίου μας.
