Σε δήλωσή μου πριν περίπου μία βδομάδα (3-7-2020), απευθυνόμενος στον κ. Μητσοτάκη με αφορμή ομιλία του την οποία τιτλοφόρησε «η Ελλάδα που παράγει, η Ελλάδα που εξάγει», του διεμήνυσα ότι «ενώ στη ζωή με κλεμμένα λεφτά γίνεσαι πλούσιος, στην πολιτική με κλεμμένες ιδέες δεν πας μακριά».
Μερικοί φίλοι, σχολιάζοντας τη δήλωσή μου, αμφισβήτησαν την ορθότητά της υποστηρίζοντας, εν πολλοίς, ότι στον δημόσιο χώρο αυτή καθεαυτή η έννοια της «κλοπής ιδεών» ή του «σφετερισμού ιδεών» δεν έχει περιεχόμενο. Καθώς τώρα, λίγο-πολύ, «κλείνει» ο κύκλος της συγκεκριμένης δήλωσης, επανέρχομαι στην παραπάνω άποψη-κριτική των φίλων μου, όχι μόνο γιατί πιστεύω ότι διατυπώθηκε καλοπροαίρετα αλλά, κυριότερα, διότι θεωρώ ότι θίγουν ένα σοβαρό θέμα. Και τούτο γιατί, τουλάχιστον στον χώρο της πολιτικής στον οποίο εν προκειμένω επικεντρώνομαι (εξάλλου η δήλωσή μου σε αυτόν κινείται), η πάλη των ιδεών συνιστά καθοριστικό στοιχείο τόσο στη διαμόρφωση πολιτικών ταυτοτήτων όσο, κατ’ επέκταση, και στον αγώνα για πολιτική κυριαρχία. Για να το πω απλά: πρώτα κερδίζεις τη μάχη των ιδεών και μετά τη μάχη των εκλογών. Ο κανόνας αυτός είναι σιδηρούς. Όποιοι τον λησμόνησαν, είδαν την εκλογική τους επιρροή να εξανεμίζεται.
Στον δημόσιο χώρο της πολιτικής, λοιπόν, πράγματι οι ιδέες ή, καλύτερα ίσως, τα αναλυτικά σχήματα, από τη στιγμή που διατυπώνονται είναι όντως προς κοινή χρήση –άλλωστε, αυτή συνήθως είναι και η επιδίωξη του γεννήτορά τους: η χρήση τους, η αποδοχή τους και η επιρροή τους να καταστεί όσο το δυνατόν ευρύτερη. Μάλιστα, in extrimis, τον γεννήτορα μιας ιδέας δε θα πρέπει να τον απασχολεί εάν ο χρήστης αυτής της ιδέας τον μνημονεύει όποτε τη χρησιμοποιεί, καθώς κάτι τέτοιο δεν αφορά τον ίδιο αλλά αφορά και χαρακτηρίζει αποκλειστικά το αξιακό σύστημα του χρήστη. Απ’ αυτήν την άποψη, θα μπορούσε πράγματι κάποιος να ισχυριστεί ότι δεν υφίσταται η έννοια της κλοπής ή του σφετερισμού ιδεών.
Όμως το θέμα δεν κλείνει εδώ. Διότι υπάρχει ένα πολύ σημαντικότερο ζήτημα: εκείνο της ευθύνης του γεννήτορα για τον τρόπο χρήσης των ιδεών του. Η ευθύνη αυτή είναι απολύτως αναπαλλοτρίωτη. Ακόμη και αν ο ίδιος θέλει να την αποσείσει, δεν μπορεί: ακριβώς όπως ισχύει και για την ευθύνη του γονέα ως προς την ανατροφή του παιδιού του. Έχει δε η ευθύνη αυτή γενική ισχύ. Αφορά το σύμπαν των ιδεών: από τη φιλοσοφία μέχρι την πυρηνική φυσική. Στην πολιτική, ιδιαιτέρως, συνιστά επιπλέον, όπως σημείωσα παραπάνω, αναπόδραστη αναγκαιότητα στην προσπάθεια για πολιτική κυριαρχία.
Η δήλωσή μου για τον κ. Μητσοτάκη θα πρέπει να ιδωθεί σε αυτό το (συνοπτικά διατυπωμένο) πλαίσιο. Εάν τη διαβάσει κανείς προσεκτικά θα διαπιστώσει ότι πουθενά δεν επικαλούμαι τίτλους ιδιοκτησίας, «πνευματικά δικαιώματα». Η αντίδρασή μου δεν αφορά στο γεγονός καθεαυτό ότι ο κ. Μητσοτάκης χρησιμοποιεί φράσεις, ιδέες και εννοιολογικά σχήματα παρμένα από μια ευρύτερη πολιτική, κοινωνική και οικονομική «πλατφόρμα» στη δημιουργία της οποίας συνεισφέρω (όπως συνεισφέρουν και άλλοι) επί μία δεκαετία τουλάχιστον την οποία έχω συνοπτικά αποκαλέσει «Παραγωγική Ελλάδα» και έχω παρουσιάσει στο βιβλίο μου (με τον Δημήτρη Ιωάννου) «Ζήτημα εθνικής επιβίωσης», εκδόσεις Κριτική (2019).
Η αντίδρασή μου αφορά, αντιθέτως, στην πεποίθησή μου ότι η χρήση των εννοιών αυτών από τον κ. Μητσοτάκη (αλλά και άλλους) είναι εργαλειακή και περιστασιακή, κάτι σαν «σημαία ευκαιρίας» που όσο εύκολα ανεβαίνει τόσο εύκολα κατεβαίνει. Η ουσία, λοιπόν, του θέματος είναι ότι δε θεωρώ τον κ. Μητσοτάκη και τη ΝΔ ότι αποτελούν τους φυσικούς, οργανικούς εκφραστές αυτών των ιδεών, αυτού του πολιτικού σχεδίου. Ως αποτέλεσμα, η εκ μέρους τους προσπάθεια οικειοποίησης αυτού του σχεδίου το οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια, κατά την άποψή μου, στην πολιτική και τελικά ιστορική απαξίωσή του.
Όμως, δε θέλω –και δικαιούμαι να μη θέλω– να δω την «Παραγωγική Ελλάδα» και ό,τι αυτό εκπροσωπεί να περιπέσει σε ανυποληψία και να «καεί» στα χέρια του κ. Μητσοτάκη όπως, για παράδειγμα, περιέπεσε σε ανυποληψία και «κάηκε» στα χέρια του κ. Καραμανλή η «επανίδρυση του κράτους». Θεωρώ, επομένως, ότι το να αντιστέκομαι και να αντιπαλεύω μια προσπάθεια «κλοπής ιδεών» με τις οποίες έχω μια βιωματική σχέση και για τις οποίες πιστεύω ότι συγκεκριμένοι χρήστες της την οδηγούν στην απαξίωσή τους, συνιστά εκ μέρους μου μια στάση ευθύνης απέναντι, αν μη τι άλλο, στον ίδιο μου τον εαυτό. Ασφαλώς, συνιστά ταυτοχρόνως και μία πολιτική δήλωση ότι θα αφιερώσω το σύνολο των δυνάμεών μου στην πολιτική προσπάθεια για την επικράτησή τους.
Μετά από αυτά, το τελευταίο και κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: μήπως αδικώ τον κ. Μητσοτάκη; Σημειώνω ότι, ενδεχομένως, το ερώτημα αυτό να έχει ήδη υποδορίως απαντηθεί από τους διαφωνούντες με τη δήλωση φίλους μου κατά τρόπο διαφορετικό από εμένα. Ίσως αυτό να είναι, κατ’ ουσία, το σημείο διαφωνίας μας.
Προσωπικά, δε νομίζω ότι τον αδικώ. Ο πολιτικός ηγέτης ή είναι φορέας ενός σχεδίου ή δεν είναι τίποτε (άλλο παρά ένας διαχειριστής εξουσίας). Αυτό δεν προκύπτει αιφνιδίως, εξ αποκαλύψεως. Χαρακτηρίζει, αντιθέτως, κάθε βήμα της πορείας του στον χρόνο. Ακόμη και όταν το σχέδιό του είναι σε στάδιο ωρίμανσης, ακόμη και όταν δεν έχει πάρει την τελική του μορφή, μπορείς να διαπιστώσεις την ύπαρξή του καθώς πηγάζει ανεπιτήδευτα από τον λόγο του, την πολιτική του πράξη, τον αξιακό και συναισθηματικό του κόσμο.
Ο κ. Μητσοτάκης είχε κατά την πολιτική του διαδρομή πολλές ευκαιρίες για να δείξει ότι είναι πράγματι πολιτικός κομιστής, οργανικός και φυσικός φορέας αυτών των ιδεών που σήμερα επικαλείται ως σχέδιό του. Ιδιαίτερα τα τελευταία 10 κρίσιμα χρόνια οι ευκαιρίες ήταν πάμπολλες. Και είχε ανέκαθεν και μεγάλες δυνατότητες προβολής των απόψεών του. Ποτέ, όμως, στο παρελθόν δεν εξέφρασε τις ιδέες που σήμερα επικαλείται. Πώς, λοιπόν, μπορεί να μας πείσει ότι δεν τις χρησιμοποιεί ευκαιριακά;
Βέβαια, οι άνθρωποι δεν κρίνονται μόνο από το «χτες». Κρίνονται, επιπλέον, από το «σήμερα» και από το «αύριο». Αυτό συνιστά στοιχείο όχι μόνο μιας δίκαιης κρίσης αλλά και μιας δημοκρατικής παιδείας. Ισχύει για τον καθένα μας. Και για τον κ. Μητσοτάκη. Η τελευταία παράγραφος της επίδικης δήλωσής μου αυτό ακριβώς επιδιώκει να αναδείξει. Την επαναλαμβάνω αυτολεξεί:
«Αλλάζει ο άνθρωπος; Αλλάζει. Εξελίσσεται; Εξελίσσεται. Εύχομαι για το καλό της χώρας ο κ. Μητσοτάκης να έχει αλλάξει και να έχει εξελιχθεί. Στην αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να θυμάται ότι ‘’ενώ στη ζωή με κλεμμένα λεφτά γίνεσαι πλούσιος, στην πολιτική με κλεμμένες ιδέες δεν πας μακριά’’».
