Κατ’ αρχάς εύχομαι θερμά Χρόνια Πολλά και Καλή Ανάσταση σε σας και τα αγαπημένα σας πρόσωπα! Υγεία και Προκοπή!
Μιας και το φετινό Πάσχα θα το περάσουμε σπίτια μας, σκέφτηκα να σας προμηθεύσω με «τροφή για σκέψη» σχετικά με το θέμα της αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης που διανύουμε και η οποία προβλέπεται, δυστυχώς, ότι θα είναι συγκρίσιμη με εκείνη του κραχ του 1929. Όσοι παρακολουθείτε τις αναρτήσεις μου γνωρίζετε την άποψη που έχω επανειλημμένα διατυπώσει, ότι, δηλαδή, λόγω της φύσης και των χαρακτηριστικών της παρούσας κρίσης, η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων που δημιουργούνται για την αντιμετώπιση της πανδημίας θα πρέπει σε μεγάλο βαθμό να γίνει με νομισματική χρηματοδότηση, μέσω της δημιουργίας «νέου χρήματος» από την ΕΚΤ και τη στοχευμένη διοχέτευσή του υπό μορφή χορηγιών (δηλαδή ως μη επιστρεφόμενων παροχών) σε κράτη (και τις επιχειρήσεις τους). Ο εναλλακτικός τρόπος, ο οποίος ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΚΤ, δηλαδή της χρηματοδότησης των κρατικών ελλειμμάτων μέσω δανεισμού θα οδηγήσει στην «μετά» εποχή σε επιχειρήσεις και κράτη που είτε θα έχουν χρεοκοπήσει είτε θα βρίσκονται στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρως για της χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που είναι ήδη φορτωμένες με υψηλά χρέη και των οποίων ο δημοσιονομικός χώρος είναι εξαιρετικά περιορισμένος.
Έχουμε αναπτύξει τις απόψεις αυτές μαζί με τον Δημήτρη Ιωάννου σε πρόσφατο άρθρο μας στο ΒτΚ, το οποίο και έχω αναρτήσει. Για όσες και όσους δεν το έχουν δει μπορούν να το βρουν εδώ https://www.tovima.gr/2020/03/30/opinions/antisymvatikes-lyseis-gia-mia-antisymvatiki-krisi/. Παρά το γεγονός ότι η νομισματική χρηματοδότηση των ελλειμμάτων είναι ένα θέμα κρίσιμης σημασίας για τη χώρα μας, οι σχετικές δημοσιεύσεις εγχωρίως είναι πρακτικά ανύπαρκτες. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στο εξωτερικό, όπου το θέμα συζητείται ευρέως σε οικονομικούς και πολιτικούς κύκλους. Επομένως, οι σχετικές δημοσιεύσεις που έχω να σας προτείνω είναι αναγκαστικά στην αγγλική γλώσσα. Από τις πολλές τέτοιες δημοσιεύσεις ξεχωρίζω εκείνη του γνωστού Ισπανού συναδέλφου Jordi Gali, την οποία μπορείτε να βρείτε εδώ https://voxeu.org/article/helicopter-money-time-now. Στην πράξη, η πολιτική «κοπής νέου χρήματος» ήδη άρχισε να ακολουθείται στην Αγγλία, όπου η Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα χρηματοδοτήσει με ένα μη ανακοινώσιμο (αλλά μεγάλο) ποσό τις δαπάνες της κυβέρνησης χωρίς τη μεσολάβηση της αγοράς ομολόγων, δηλαδή με απευθείας (λογιστική) μεταφορά.
Ένα επιχείρημα που συχνά προβάλλεται κατά της (στοχευμένης) νομισματικής χρηματοδότησης των ελλειμμάτων είναι ο κίνδυνος του πληθωρισμού. Όπως έχουμε εξηγήσει με τον Δημήτρη στο άρθρο που προανέφερα, λόγω της βαθιάς ύφεσης την οποία διανύουμε σήμερα τέτοιος κίνδυνος δεν υφίσταται. Υπενθυμίζω ότι όταν ο Ντράγκι και η ΕΚΤ ξεκίνησε την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης το 2015 (καθυστερημένα, τρία χρόνια μετά το «ό,τι χρειαστεί), κατηγορήθηκε ότι θα προκαλούσε υπερπληθωρισμό. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, βεβαίως. Αντιθέτως, ο πληθωρισμός υπήρξε σταθερά χαμηλότερος του στόχου του 2% που έθετε η ΕΚΤ. Αυτό που λέω είναι ότι η «κοπή νέου χρήματος» δεν οδηγεί πάντα σε υπερπληθωρισμό. Κάτι τέτοιο εξαρτάται από τις γενικότερες συνθήκες στην οικονομία. Παραπέμπω σε σχετικό άρθρο των γνωστών οικονομολόγων Olivier Blanchard και Jean Pisani-Ferry εδώ https://voxeu.org/article/monetisation-do-not-panic.
Όπως προείπα, στη χώρα μας αυτή η συζήτηση απουσιάζει. Αντιθέτως, από την κυβέρνηση αλλά όχι μόνο, πολλά λέγονται και πολλά «επενδύονται» στην έκδοση του λεγόμενου «κορωνο-ομολόγου». Οι φίλοι Δημήτρης Ιωάννου και Χρήστος Ιωάννου καταδεικνύουν γιατί αυτή η κατεύθυνση πολιτικής είναι και άγονη και αδιέξοδη. Δείτε εδώ https://www.capital.gr/arthra/3446516/to-adiexodo-egxeirima-ton-korono-omologon#0. Θέλω να προσθέσω-υπογραμμίσω σχετικά δύο θέματα. Πρώτον, ακόμη και εάν υπήρχε σήμερα συμφωνία για την έκδοση του εν λόγω ομολόγου, αυτό θα μπορούσε εκδοθεί το νωρίτερο σε ένα χρόνο. Δηλαδή, μετά εορτήν. Η έκδοσή του έχει, επομένως, νόημα μόνο στο πλαίσιο της χρηματοδότησης του λεγόμενου Ταμείου Ανάκαμψης «μετά», εάν βεβαίως αυτό ποτέ συσταθεί. Δεύτερο, ως εργαλείο πολιτικής προσθέτει και αυτό στο υπάρχον δημόσιο χρέος. Είναι αυτό κάτι που το θέλει η Ελλάδα;
Τελειώνω, με το νομικό επιχείρημα που κάποιοι θέτουν κατά της νομισματικής χρηματοδότησης των ελλειμμάτων. Ότι, δηλαδή, κάτι τέτοιο δεν είναι επιτρεπτό από τον Κανονισμό της ΕΚΤ. Αντιλέγω ότι σε περιόδους όπου διακυβεύονται τα μέγιστα για την ευρωζώνη, αλλαγές τέτοιου τύπου δεν θα πρέπει να αποτελούν πρόβλημα. Ιστορικά ουδέποτε αποτέλεσαν. Θυμίζω ότι η απόφαση του Προέδρου Ρούσβελτ το 1933 για την κατάργηση του «κανόνα του χρυσού», δηλαδή για την κατ’ ουσία νομισματοποίηση του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ, απαγορευόταν από την ομοσπονδιακή νομοθεσία, όπως ακριβώς σήμερα απαγορεύεται από το Καταστατικό της ΕΚΤ η νομισματοποίηση του δημόσιου χρέους των μελών-κρατών της ευρωζώνης. Ευτυχώς για τις ΗΠΑ, οι νόμοι δεν απέτρεψαν τον Ρούσβελτ από το να κάνει αυτό που έπρεπε.
Εν κατακλείδι. Οι πολιτικές που ακολουθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι πολιτικές που αυξάνουν το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις χώρες του Νότου, ιδιαίτερα δε για την Ελλάδα, με τα υψηλά δημόσια χρέη και τον εξαιρετικά περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο που διαθέτουν. Ο Βορράς και ειδικά η Γερμανία δεν αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Οι επιπτώσεις της κρίσης δεν είναι ίδιες για όλους. Ο δανεισμός σε επιχειρήσεις που είναι κλειστές και σε χώρες με οικονομίες παγωμένες αλλά και με υψηλό δημόσιο χρέος είναι παντελώς παράλογη. Ακόμη και εάν η κρίση είναι σχετικά μικρής διάρκειας η Ελλάδα, αλλά και άλλοι, θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον κίνδυνο χρεοκοπίας επιχειρήσεων, τραπεζών και, τελικά, και κρατικής χρεοκοπίας. Η στοχευμένη νομισματοποίηση μέρους των ελλειμμάτων αποτελεί τη μόνη λύση υπό τις παρούσες συνθήκες. Έμμεσα το αναγνωρίζει αυτό και ο Ντράγκι αναφερόμενος στο ενδεχόμενο διαγραφής χρεών, αφού κάτι τέτοιο είναι σαν νομισματική χρηματοδότηση με χρονική καθυστέρηση. Πλην όμως δεν είναι το ίδιο. Γιατί είναι διαφορετικό να διαγράφεις χρέη εν μέσω ερειπίων από το να προλαβαίνεις τα ερείπια και να κρατάς το σπίτι όρθιο.
Οι στιγμές είναι κρίσιμες. Η κυβέρνηση πρωτίστως, συνεπικουρούμενη σε αυτό από την αντιπολίτευση, πρέπει αντί να ξοδεύει δυνάμεις και πολιτικό κεφάλαιο στο κορωνο-ομόλογο, να καταθέσει μια καλά επεξεργασμένη πρόταση νομισματικής χρηματοδότησης και να δημιουργήσει προς αυτήν την κατεύθυνση τις απαραίτητες πολιτικές συμμαχίες στην Ευρώπη. Θα βρει πολλούς που θα συμφωνήσουν μαζί της. Θα πρέπει να κατανοήσει κατ’ αρχάς ότι η νομισματοποίηση των ελλειμμάτων, εκτός από προτιμητέα καθώς δεν προσθέτει στο δημόσιο χρέος, είναι και πολιτικά ευκολότερη από την αμοιβαιοποίηση του χρέους, καθώς δεν απαιτεί από τους φορολογούμενους του Βορρά να καλύψουν τυχόν χρεοκοπίες στον Νότο. Θα πρέπει να τολμήσει!
Καλή Δύναμη και Καλή μας Ανάσταση! #ΠαραγωγικήΕλλάδα
