Κατ’ αρχάς θα ήθελα να συγχαρώ το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο για την διοργάνωση του Συνεδρίου καθώς και το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, όπως επίσης να ευχαριστήσω για την πρόσκληση την οποία αποδέχτηκα ευχαρίστως.
Αναφορικά με τη δομή τής ομιλίας μου, θα διατυπώσω αρχικά κάποιες σκέψεις μου για την αναγκαιότητα η ανάπτυξη να πραγματώνεται με έμφαση στη βιωσιμότητα και την καινοτομία. Ακολούθως θα στραφώ στα «του οίκου μας» διατυπώνοντας τις απόψεις μου για την ανάγκη στήριξης της κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, με ιδιαίτερη αναφορά στον ρόλο των Πανεπιστημίων προς αυτή την κατεύθυνση, και θα κλείσω με μια συνοπτική αναφορά στις σχετικές πρωτοβουλίες και δράσεις που αναλαμβάνει το Πανεπιστήμιό μου, του Οικονομικού πανεπιστημίου Αθηνών.
Ξεκινώ αναφερόμενος σε δύο βασικούς λόγους που υποδεικνύουν, κατά τη γνώμη μου, ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε το “business as usual.” Ο πρώτος σχετίζεται με το γεγονός ότι μέχρι το 2050 θα ζουν περίπου 9 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη μας. Αυτή την στιγμή, γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι για τα 7 δισεκατομμύρια ανθρώπων που ζουν τώρα στη Γη. Αν συνεχίσουμε με το “business as usual”, για να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού το 2050, θα πρέπει να τριπλασιαστεί η ποσότητα των διαθέσιμων πόρων. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο και παράλληλα να είναι εφικτός ένας υψηλού επιπέδου τρόπος ζωής, οι επιχειρήσεις καλούνται να επανεξετάσουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν, αλλά να δοκιμάσουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και εναλλακτικούς τρόπους συνεργασίας και απασχόλησης των εργαζομένων τους. Μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις, υπάρχει επιτακτική ανάγκη για τις επιχειρήσεις να καινοτομήσουν, να εντοπίσουν ευκαιρίες για ανάπτυξη, να μειώσουν τα κόστη τους και να διαχειριστούν καλύτερα τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν καθημερινά στους τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται.
Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τις αλλαγές στις συνήθειες και την συμπεριφορά του καταναλωτή. Οι αξίες του αλλάζουν, οι πληροφορίες μοιράζονται και διαχέονται πολύ εύκολα σε δευτερόλεπτα, η ανάγκη για ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης και διαφάνειας αυξάνεται ολοένα και περισσότερο.
Έμφαση δίνουν, για παράδειγμα, πλέον οι καταναλωτές στον τρόπο παραγωγής των προϊόντων που αγοράζουν: είναι οι αλυσίδες εφοδιασμού των εν λόγω προϊόντων φιλικές προς το περιβάλλον; Ακολουθούνται πρακτικές σωστής επιχειρηματικής ηθικής στην παραγωγή, μεταφορά και πώληση των προϊόντων αυτών; Ο καταναλωτής ενδιαφέρεται πλέον για το πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει τα προϊόντα, εξασφαλίζοντας τις λιγότερο δυνατές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον: ανακύκλωση, upcycling, επιστροφή και επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων είναι οι επιλογές που εξετάζει, λαμβάνοντας έτσι μέρος σε μία κυκλική οικονομία. Για να δώσω ένα άλλο παράδειγμα, ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται όλο και περισσότερο ως προσωπικό του καθήκον το να χρησιμοποιεί καθαρές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και είναι πολύ πιο αποτελεσματικός στη χρήση της ενέργειας. Η σχέση με την φύση καθίσταται με αυξανόμενο ρυθμό μία ευρέως αναγνωρισμένη αξία στην κοινωνία, για αυτό και η μέτρηση των περιβαλλοντικών κερδών και ζημιών γίνεται πολύ σημαντικός τομέας στις επιχειρήσεις και την δραστηριότητά τους.
Από τα παραπάνω παραδείγματα συμπεριφοράς του καταναλωτή, μπορεί εύκολα να συμπεράνει κανείς ότι ο τρόπος με τον οποίο ασκείται το επιχειρείν μεταβάλλεται ραγδαία. Ταυτόχρονα, λόγω της εξάπλωσης του διαδικτύου, μια γενιά πιο συνδεδεμένη από ποτέ αναδύεται, που γνωρίζει περισσότερο και καλύτερα τον κόσμο. Αυτό αποτελεί μία τεράστια πρόκληση αλλά και ευκαιρία για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τοπικό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο. Το “business as usual” ανήκει στο παρελθόν. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη διαμορφώνει το μέλλον.
Για να είναι σήμερα μία επιχείρηση κοινωνικά υπεύθυνη θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιληφθεί και να μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι τα οφέλη της κοινωνίας από την δραστηριότητά της, όχι σήμερα, αλλά αύριο. Αυτό θα την κάνει ικανή να αξιολογεί τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της δραστηριότητάς της, γιατί πολύ απλά, μία κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση δεν είναι μόνο η σωστή επιλογή, είναι η μόνη βιώσιμη επιλογή.
Η κοινωνική ευθύνη, επομένως, δεν είναι θέμα που θα πρέπει να απασχολεί μόνο ή κυρίως το Μάρκετινγκ μίας εταιρείας. Είναι μία στρατηγική επιλογή που διαπερνά όλες τις δραστηριότητές της. Αποτελεί ευκαιρία για καινοτομία, επηρεάζει την φήμη της, διαμορφώνει την εργασιακή κουλτούρα των εργαζομένων, καθώς και την ικανότητα της επιχείρησης να προσελκύει και να κρατά ταλαντούχους υπαλλήλους.
Ηγεσία και δομές σωστής διακυβέρνησης που ενισχύουν την διαφάνεια και την εμπιστοσύνη είναι μια από τις τάσεις που συναντάμε σε διεθνές επίπεδο. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό ρόλο και να διασφαλίσουν ότι η απόδοση ευθύνης και η λογοδοσία είναι ενσωματωμένες στους μηχανισμούς διακυβέρνησης των εταιρειών τους. Έτσι, μπορούν να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τομέα τους, επιτυγχάνοντας αύξηση της εμπιστοσύνης των πελατών, αφοσίωση και μεγαλύτερη δέσμευση από τους εργαζομένους τους.
Συνοψίζοντας, η εταιρική κοινωνική ευθύνη δεν είναι πλέον ένα “nice-to-have”, είναι ,αντιθέτως, ένας οδηγός, ο πυρήνας που προσφέρει σε όλους τους ενδιαφερόμενους, αξία. Αποτελεί κινητήριο μοχλό της στρατηγικής των επιχειρήσεων, που αντιπαλεύει την βραχυπρόθεσμη, μυωπική επιχειρησιακή νοοτροπία. Οι εταιρείες που αγκαλιάζουν την μακροπρόθεσμη σκέψη θα είναι αυτές που θα ευδοκιμήσουν και στο μέλλον.
Περνώντας τώρα στα της πατρίδας μας, μπορεί ίσως κάποιος να αναρωτηθεί: σε μια εποχή βαθειάς κρίσης, όπου επιχειρήσεις κλείνουν και η ανεργία έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα, μήπως είμαστε εκτός κλίματος όταν συζητάμε για επιχειρηματικότητα και μάλιστα για κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα; Θα απαντούσα ότι, αντιθέτως, ακριβώς επειδή βιώνουμε τη χειρότερη κρίση στην μεταπολεμική ιστορία μας είναι ακόμη πιο επιτακτικό να μιλάμε και να προωθούμε την επιχειρηματικότητα και μάλιστα την κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα.
Και τούτο γιατί η κρίση που βιώνουμε δεν είναι μια τυπική ύφεση. Την έχει προκαλέσει η διαρθρωτική κατάρρευση του παραγωγικού ιστού της χώρας –αυτή είναι η βαθειά αιτία του προβλήματος–, ενός ιστού στρεβλού στη δομή και τη διάρθρωσή του, μιας δυσπλασίας που συντηρούνταν και αναπαράγονταν από ασυγκράτητο κρατικό δανεισμό και που κατέρρευσε το 2009. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην πλευρά της παραγωγής, όχι της ζήτησης. Άρα, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας με κάθε τρόπο κυρίως εκεί.
Η ενίσχυση, λοιπόν, της ιδέας της επιχειρηματικότητας ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους και τις νέες μας είναι μεγάλης σημασίας σήμερα όπου καλούμαστε να γυρίσουμε σελίδα και να εδραιώσουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα ξεφεύγει από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κρατισμού. Χρειαζόμαστε ανθρώπους με νέες επιχειρηματικές ιδέες που θα δοκιμάζονται σε ένα ανοιχτό ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον, που θα ενισχύονται, ναι θα ενισχύονται, από κρατικούς ή διακρατικούς φορείς ιδιαίτερα στα πρώτα τους βήματα, αλλά που τελικά θα κρίνονται ως προς την επιτυχία τους από την αποδοχή, των όσων δημιουργούν και παράγουν, από τον τελικό χρήστη, από την αγορά.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος, παρεμφερής αλλά διακριτός, ώστε να θεωρώ ότι, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, πρωτοβουλίες όπως η σημερινή, ενταγμένες στο ευρύτερο πλαίσιο του κινήματος της εταιρικής ευθύνης, της κοινωνικής λογοδοσίας, πρέπει να αναπτυχθούν περισσότερο, να ενισχυθούν οι θεσμικές τους διαστάσεις με συμμετοχή και υποστήριξη από φορείς της αγοράς, επιχειρήσεις και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Και τούτο γιατί στην πατρίδα μας η εικόνα τής επιχειρηματικότητας υποφέρει δεκαετίες από στερεότυπα που την αδικούν και που πλήττουν την εμπιστοσύνη στο θεσμό της εταιρείας. Όμως, η υγιής επιχειρηματικότητα είναι δημιουργός πλούτου για μια κοινωνία. Θα πρέπει να ενισχύεται, όχι να πολεμείται. Και ιδιαίτερα η επιχειρηματικότητα που διακρίνεται από δράσεις κοινωνικής λογοδοσίας, που αναλαμβάνει την ευθύνη –εξ ου και ο όρος εταιρική κοινωνική ευθύνη– των επιπτώσεων της λειτουργίας των επιχειρήσεων στην κοινωνία (τους εργαζόμενους, το περιβάλλον, των σχέσεων με την αγορά, την εταιρική διακυβέρνηση) πρέπει να προάγεται και να ενισχύεται ακόμη περισσότερο.
Πλέον γίνεται ολοένα και περισσότερο κατανοητή η σπουδαιότητα της ανάληψης δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης όχι μόνο από τις μεγάλες, αλλά και από τις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην πατρίδα μας, και για τις οποίες η υιοθέτηση τέτοιων δράσεων μπορεί να ωφελήσει σημαντικά την ανταγωνιστικότητά τους, αλλά και την ανταγωνιστικότητα της τοπικής κοινωνίας. Συγκεκριμένα, η ΕΚΕ μπορεί να ενισχύσει την εικόνα της επιχείρησης και την αποδοχή της από την κοινωνία, την αφοσίωση του εργατικού δυναμικού, την παραγωγικότητα και την καινοτομία, να αναβαθμίσει την ποιότητα των προϊόντων, τις διοικητικές ικανότητες και τις εσωτερικές αξίες, να βοηθήσει την είσοδο σε νέες αγορές και να βελτιώσει την ανταπόκρισή της στις απαιτήσεις των πελατών, των προμηθευτών και των ρυθμιστικών αρχών. Είναι φανερό ότι οι ΜμΕ που επιλέγουν να εφαρμόσουν δράσεις ΕΚΕ μπορούν να έχουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Επιπλέον, η υιοθέτηση δράσεων ΕΚΕ από τις ΜμΕ που συμμετέχουν σε εφοδιαστικές αλυσίδες συντελεί στη διάχυση της ΕΚΕ στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Και ποιος είναι ο ρόλος των Πανεπιστημίων εν προκειμένω; Αν σκεφτούμε ότι η επιχειρηματικότητα είναι ένας τρόπος σκέψης και δράσης, ο οποίος βασίζεται στην ευκαιρία και στην καινοτομία, ο οποίος προσεγγίζει ένα θέμα ολιστικά και απαιτεί δυνατή ηγεσία. Αν επιπλέον σκεφτούμε ότι σκοπός της είναι τόσο η δημιουργία αξίας για την κοινωνία, όσο και η αξιοποίηση του πνευματικού κεφαλαίου της. Τότε εύκολα κατανοούμε ότι στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, μιας υγιούς και κοινωνικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, η Εκπαίδευση, από το δημοτικό μέχρι και το Πανεπιστήμιο παίζει καθοριστικό ρόλο. Η τριτοβάθμια Εκπαίδευση συγκεκριμένα, προετοιμάζει τους νέους μας για το μέλλον, όχι μόνο παρέχοντάς τους τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να γίνουν ικανά στελέχη, αλλά και πλάθοντας την επαγγελματική τους κουλτούρα. Τα Πανεπιστήμια έχουν την δυνατότητα και την ευθύνη να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της επιχειρηματικότητας και να συνδράμουν στην ανάπτυξη εκείνων των δυνατοτήτων που βοηθούν τους νέους να εντοπίζουν ευκαιρίες, να σκέφτονται καινοτόμες λύσεις, βιώσιμα και κοινωνικά υπεύθυνα επιχειρηματικά μοντέλα και τέλος, πολύ σημαντικό, να έχουν την αυτοπεποίθηση να προβούν στην υλοποίηση των ιδεών και των σχεδίων τους.
Μπορούν και πρέπει να τα κάνουν όλα αυτά
- Μέσα από τα προπτυχιακά, μεταπτυχιακά ή άλλα προγράμματα κατάρτισης, πάνω σε όλους τους τομείς ανάπτυξης και διαχείρισης ενός οργανισμού, συνδυάζοντας έτσι την γνώση πάνω σε τομείς όπως οικονομικά, στρατηγική, μάρκετινγκ, διαχείριση προσωπικού κ.ά. με την κοινωνική ευθύνη, δηλαδή το σεβασμό προς το κοινωνικό σύνολο.
- Μέσα από τον εμπλουτισμό της διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων τους με μαθήματα αλλά και μεθόδους που άμεσα ή έμμεσα ενισχύουν την επιχειρηματική κουλτούρα και που στοχεύουν στην ανάπτυξη πολύ σημαντικών δεξιοτήτων, όπως: στην δυνατότητα λήψης αποφάσεων, κριτική σκέψη, ομαδικότητα και συνεργασία, καινοτομία και δημιουργικότητα, διαχείριση συγκρούσεων και διαπραγματεύσεων, λεκτική και γραπτή επικοινωνία και τέλος, οικειότητα με την ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου.
- Μέσα από την παραγωγή και διάχυση υψηλής ποιότητας έρευνας και επιστημονικής γνώσης, δύο τομείς οι οποίοι είναι απαραίτητοι στην ανάπτυξη καινοτόμων προσεγγίσεων: η έρευνα, τόσο η εφαρμοσμένη όσο και η βασική θεωρητική, έχουν την δυνατότητα να παράσχουν λύσεις, γνώση και επιστημονική προσέγγιση με σκοπό αφενός τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και αφετέρου την περαιτέρω ανάπτυξη των υπαρχουσών.
- Μέσα από την πραγματοποίηση προγραμμάτων που προσφέρουν στους φοιτητές μας πρακτική άσκηση σε οργανισμούς και εταιρείες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και μέσα από διαγωνισμούς επιχειρηματικών ιδεών και τη δημιουργία κυψελών επιχειρηματικότητας για τους φοιτητές μας. Η επαφή των νέων μας από νεαρή ηλικία με την αγορά εργασίας και τον κόσμο του επιχειρείν είναι ένας ακόμη καθοριστικός παράγοντας για να αποκτήσουν εμπειρίες, να συνεργαστούν στα πλαίσια ομάδων, να αντιμετωπίσουν πραγματικά επιχειρηματικά διλήμματα και να αναπτύξουν επιχειρηματική κουλτούρα.
- Τέλος, τα ίδια τα Πανεπιστήμια με τις δράσεις και πρακτικές τους αποτελούν οργανισμούς που αντιλαμβανόμενα τον ρόλο τους στην κοινωνία προσπαθούν να αποτελούν παραδείγματα κοινωνικά υπεύθυνης συμπεριφοράς. Κάποια παραδείγματα δράσεων είναι μέρες εθελοντισμού ή υποστήριξης μη κερδοσκοπικών, κοινωνικών οργανισμών, καθώς και πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας, ανακύκλωση και πολλά άλλα.
Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών η επιχειρηματικότητα, σε συνέργεια με τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα, διαμορφώνεται σε έναν από τους σημαντικούς άξονες της μόρφωσης και εκπαίδευσης που παρέχουμε στους φοιτητές μας. Δραστηριοποιούμαστε έντονα και με επιτυχία πάνω στις κατευθύνσεις που προανέφερα.
Ο προσανατολισμός του Πανεπιστήμιου μας στην καλλιέργεια και την προώθηση της επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης επιβραβεύεται με σημαντικές διακρίσεις. Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κατέστη το πρώτο Δημόσιο Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα που τον Σεπτέμβριο του 2012 έλαβε διάκριση Αριστείας, σύμφωνα με το παγκόσμια αναγνωρισμένο μοντέλο Αριστείας EFQM (European Foundation for Quality Management). Η διάκριση δόθηκε για τις δράσεις που ανέπτυξε το Πανεπιστήμιο με στόχο τη διασφάλιση ποιότητας των εκπαιδευτικών και διοικητικών διαδικασιών και υπηρεσιών του αλλά κυρίως για την ενίσχυση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας.
Τον Ιούλιο του 2013 το ΟΠΑ λαμβάνει εκ νέου διάκριση για το έργο του στην προώθηση της επιχειρηματικότητας καθώς επελέγη να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Επιχειρηματικότητας 2013. Θα γνωρίζουμε τα αποτελέσματα πολύ σύντομα.
Πριν μερικές μέρες το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα MBA International του Πανεπιστημίου μας κατέκτησε το Βραβείο Καινοτομίας 2013 (MBA Innovation Award 2013) του διεθνούς οργανισμού πιστοποίησης Association of MBAs’ (ΑΜΒΑ) για το καινοτόμο πρόγραμμα σπουδών σε προηγμένες ηλεκτρονικές δεξιότητες (e-skills curriculum) που προσφέρει στους φοιτητές του. Όπως δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΜΒΑ Andrew Main Wilson, “Considering that e-commerce sales and online marketing are the growth areas for the next decade, Athens University of Economics and Business has demonstrated through their MBA International program and cutting edge curriculum on e-skills that they are innovative, creative and forward-thinking”.
Χτίζουμε λοιπόν και στηρίζουμε την επιχειρηματικότητα σε πολλαπλά επίπεδα. Συνεργαζόμαστε με ελληνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα που προωθούν την κοινωνικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, όπως το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη με το οποίο έχουνε υπογράψει Σύμφωνο Συνεργασίας. Αναλαμβάνουμε δράσεις και πρωτοβουλίες, εργαζόμαστε συστηματικά, ελπίζοντας να προσφέρουμε στην κοινωνία μας πολίτες δημιουργικούς, με αρχές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, αλλά και νέους επιχειρηματίες που θα διαμορφώσουν θετικά το μέλλον της χώρας μας.
Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η ιστορική ΑΣΟΕΕ, έχει κατανοήσει τις απαιτήσεις της κοινωνίας για υπεύθυνες επιχειρήσεις και το γενικότερο αίτημα για βιώσιμη ανάπτυξη και για μια νέα πορεία της χώρας μας.
Σας ευχαριστώ.
